Srpske zastave kroz istoriju - Kako su izgledale sve srpske zastave i šta ih odlikuje

Istorija srpske zastave

Srpska zastava ima bogatu i složenu istoriju koja prati razvoj srpskog naroda i države kroz vekove. Prve zastave koristile su se još u srednjem veku, najčešće kao vojni barjaci koji su nosili simboliku dinastija i crkve. Tokom perioda Nemanjića, zastave su često bile ukrašene dvoglavim orlom i krstom, simbolima pravoslavlja i državne moći. U doba Osmanske vladavine, Srbi su koristili različite barjake i trobojke kao znak otpora i nacionalnog jedinstva. Moderni oblik zastave, sa crvenom, plavom i belom bojom, postao je zvaničan tokom 19. veka, u vreme Prvog srpskog ustanka, i od tada se kao trobojka smatra simbolom slobode i nezavisnosti.

Kako je nastala srpska zastava 

Srpska zastava ima bogatu i složenu istoriju koja prati razvoj srpskog naroda i države kroz vekove. Prve zastave koristile su se još u srednjem veku, najčešće kao vojni barjaci koji su nosili simboliku dinastija i crkve. Tokom perioda Nemanjića, zastave su često bile ukrašene dvoglavim orlom i krstom, simbolima pravoslavlja i državne moći. U doba Osmanske vladavine, Srbi su koristili različite barjake i trobojke kao znak otpora i nacionalnog jedinstva. Moderni oblik zastave, sa crvenom, plavom i belom bojom, postao je zvaničan tokom 19. veka, u vreme Prvog srpskog ustanka, i od tada se kao trobojka smatra simbolom slobode i nezavisnosti.

Prva srpska zastava

Prva srpska zastava kao zvanični državni simbol nastala je tokom Prvog srpskog ustanka (1804–1813), kada su Srbi pod vođstvom Karađorđa želeli da izraze svoju borbu za slobodu i nezavisnost od Otomanskog carstva. Ta zastava nije bila uniformisana i imala je različite varijacije, ali se uvek isticala crvena boja kao glavni motiv, koja simbolizuje hrabrost, žrtvu i krv prolivenu za slobodu.

Na nekim verzijama zastave nalazio se dvoglavi orao – simbol srpske državnosti i veze sa Vizantijskim nasleđem, dok su drugi nosili krst sa četiri ocila, što je srpski nacionalni i verski simbol. Ustaničke zastave često su bile ukrašene i narodnim sloganima ili molitvama koje su podsticale borce na istrajnost i veru.

Prva srpska zastava nije imala strog dizajn kakav danas poznajemo, već je izrađivana lokalno, ručno, što je doprinosilo raznolikosti i jedinstvenosti svake zastave. Ipak, njen značaj je neprocenjiv, jer je predstavljala jedinstvo i nadu naroda u periodu kada se Srbija borila za svoj identitet i državu.

Ova zastava postavila je temelje za budući razvoj srpskih državnih simbola i ostala je snažan podsetnik na težnju naroda za slobodom i samostalnošću.

Šta znače boje na srpskoj zastavi

Srpska zastava sastoji se od tri horizontalna polja – crvene, plave i bele boje, koje zajedno nose duboku simboliku i istorijsko značenje.

• Crvena boja predstavlja hrabrost, borbu za slobodu i žrtvu koju je srpski narod podneo kroz vekove. Ova boja podseća na krv prolivenu u odbrani otadžbine i želju za nezavisnošću.
• Plava boja simbolizuje veru, nebo i slobodu. Ona izražava težnju ka miru i duhovnoj snazi koja je pratila narod kroz sve teškoće i ratove.
• Bela boja je simbol čistoće, mira i pravde. Ona predstavlja idealnu budućnost, kao i čistoću i poštenje naroda.

Ova tri kolorita su, pored srpske zastave, karakteristična i za mnoge slovenske narode, što ukazuje na zajednički istorijski i kulturni identitet. Zajedno, crvena, plava i bela boja na zastavi Srbije izražavaju duboku povezanost sa tradicijom, slobodom i nacionalnim ponosom.

Zastave Kroz Istoriju:

Crkvena zastava

Crkvena zastava u Srbiji najčešće je bila obeležena pravoslavnim simbolima, kao što su krst i ikone svetitelja. Koristila se u crkvenim procesijama, ali i kao znak crkvene vlasti i duhovne zaštite nad narodom. Njena boja je često bila zlatna ili žuta, što simbolizuje božansko svetlo i prosvetljenje. Ove zastave su izrađivane sa posebnom pažnjom i čuvale su se kao sveti predmeti.

Zastava Nemanjića

Zastava dinastije Nemanjića bila je jedan od najznačajnijih srednjovekovnih simbola Srbije. Na njoj se najčešće nalazio dvoglavi orao, koji je simbolizovao carski autoritet i vezu sa Vizantijom, kao i krst sa četiri ocila, što je jedan od najprepoznatljivijih srpskih simbola. Ova zastava bila je ponos vladara i korišćena je u ratovima i ceremonijama, predstavljajući državu i pravoslavnu veru.

Zastava Nemanjića ima poseban istorijski značaj, predstavljajući dinastiju koja je obeležila srednjovekovnu Srbiju. Zastava, koju su nosili kraljevi Srbije (iz roda Nemanjića) bila je obeležena heraldičkim simbolom crvenog dvoglavog orla (raširenih krila) na podlozi zlatne boje (a ponekad i na crvenoj).

Vizantijska zastava ili zastava Svete Gore

Zastava Svete Gore ili Vizantije nosi duhovnu dubinu i odražava religijsku povezanost sa Svetom Gorom. Kada je zastava Vizantije u pitanju postoje dva obeležja koja se provlače kao državni simboli sve vreme Carstva. Naime u pitanju su Konstantinov steg i dvoglavi orao. Sada je zastava Vizantije predstavljena sa grbom koga čini crni  dvoglavi orao u poletu, oružan mačem u desnoj i šarom u levoj iznad kog je kruna, na zlatnoj podlozi.

Vizantijska zastava, često nazvana i zastava Svete Gore, nosi motiv dvoglavog orla i simbole carske moći. Ova zastava imala je poseban značaj u srpskoj tradiciji jer je Vizantija bila važan kulturni i verski uzor. Na Svetoj Gori, centru pravoslavlja, zastave sličnog dizajna korišćene su u manastirima i crkvenim obredima, simbolizujući duhovnu povezanost sa Carigradskim patrijarhatom.

Pukovska zastava

Pukovska zastava bila je ratni barjak određenog vojnog jedinice ili puka. Na njoj su se nalazili simboli koji su predstavljali vojsku, narod i monarhiju. Ove zastave su bile važne za organizaciju i moral vojske, kao i za prepoznavanje jedinica u boju. Često su bile ukrašene grbom Srbije, imenom puka i vojnim motivima, i prenosile su se sa velikom čašću.

Simbol vojničke hrabrosti i vernosti otadžbini - pukovska zastava „Vojske Kraljevine Srbije“ ili zastava slavnog Gvozdenog puka je replika zastave Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ prvog poziva Moravske divizije. Zastava u orginalu je završila kao pogrebni pokrov na sahrani kralja Petra Prvog Karađorđevića i sa njim sahranjena. Ova zastava se izradjuje u samo jednoj dimenziji – 75×75 cm.

FAQ – Najčešća pitanja o srpskoj zastavi

Kako izgleda zastava Srbije?
Zastava Srbije je trobojka sa horizontalnim prugama: crvenom (gore), plavom (u sredini) i belom (dole). U službenoj verziji nalazi se i mali grb blago pomeren ulevo.

Šta znače boje na srpskoj zastavi?

• Crvena – krv i borba za slobodu
• Plava – vera, sloboda i nebo
• Bela – čistoća, mir i pravda

Da li je raspored boja na srpskoj zastavi isti kao na ruskoj?
Ne. Boje su iste, ali raspored je različit. Srbija ima redosled: crvena-plava-bela, a Rusija: bela-plava-crvena.

Kada je usvojena sadašnja zastava Srbije?
Službeno je usvojena 2004. godine, a grb je dodat 2010. godine. Dizajn se oslanja na istorijsku trobojku iz 19. veka.

Koja je bila prva srpska zastava?
Prva poznata državna zastava potiče iz vremena kneza Miloša Obrenovića (1835). Bila je trobojka, ali su boje bile raspoređene vertikalno: crvena-bela-plava.

Koje su najpoznatije istorijske srpske zastave?

• Zastava Nemanjića – crvena sa zlatnim dvoglavim orlom
• Crkvena zastava – crvena sa krstom i četiri ocila
• Vizantijska zastava – uzor mnogim srpskim vladarskim simbolima
• Pukovske zastave – iz ratova, sa religijskim i nacionalnim simbolima

Ko ima pravo da koristi zastavu sa grbom?
Zastavu sa grbom koriste državne institucije. Građani i organizacije koriste verziju bez grba.

Da li se zastava sme kačiti horizontalno i vertikalno?
Da, ali u vertikalnoj verziji boje idu redom sleva na desno: crvena – plava – bela (gledano spreda).

Šta simbolizuje dvoglavi orao i krst sa ocilima?
Dvoglavi orao simbolizuje povezanost svetovne i duhovne vlasti. Krst sa četiri ocila znači: "Samo sloga Srbina spasava."